Mantelzorg in Nederland: Feiten & Cijfers

Of er een woord bestond voor wat ze deed, wist ze toen niet en daar dacht ze ook niet over na. Eigenlijk leek niemand na te denken over dat wat zij uit pure noodzaak deed. Ook met wat voor haarzélf, als toen twaalfjarig kind, belangrijk was - je ontwikkelen, je plek vinden tussen leeftijdsgenoten - hield ze zich niet bezig, net zo min als de volwassenen om haar en het gezin waar ze uit kwam heen dat deden.

'Ik werk in de ggz en heb twee kinderen uit een eerdere relatie, mijn partner heeft één zoon, Abel. In de loop van zijn puberteit werd duidelijk dat hij ADD heeft, dyspraxie en vermoedelijk een vorm van autisme. Van een diagnose op dat gebied is het nooit gekomen, omdat Abel het op een bepaald moment beu was etiketten te krijgen opgeplakt. Maar het was voor ons zonneklaar dat hij extra ondersteuning nodig had om tot een volwassen en autonoom mens uit te groeien'.

Van 2016 tot 2020 reisde ik door het land met de theatervoorstelling Ode aan Jasper. Jasper is mijn meervoudig gehandicapte zoon. In de voorstelling probeerde ik over te brengen hoe de verbinding die er was tussen Jasper en mij, me leerde klaar te zijn voor dit bijzondere vaderschap.

Om met hen tot goede samenwerking te komen, is het belangrijk dat beroepskrachten oog hebben voor de diversiteit onder mensen die mantelzorg verlenen. Kijken vanuit een intersectioneel perspectief biedt daarvoor een handvat.

'Ik ben in 2019 afgestudeerd als maatschappelijk werker (MWD) aan de Hogeschool Utrecht. Vanaf toen was ik officieel een professional, maar dankzij mijn ervaringsdeskundigheid als jonge mantelzorger thuis, was ik al jaren als vrijwillig professional verbonden aan het sociaal werk'.

MantelzorgNL behartigt de belangen van mantelzorgers en maakt daarbij veelvuldig gebruik van ervaringsdeskundigen. Die vervullen de rol van ondersteuner, beleidsbeïnvloeder, initiator van vernieuwing of deskundigheidsbevorderaar. 'Op een persoonlijk verhaal is niks af te dingen. Dat is van onschatbare waarde.'

Naasten en beroepskrachten zijn samen verantwoordelijk voor de ondersteuning van hulpvragers. De samenwerking die dat vergt, komt op de meeste hogescholen echter nauwelijks aan de orde. Dat moet anders, betogen Yvette Wittenberg en collega's.

Dian Mekkes is sociaal werker en werkt als mantelzorgconsulent bij het Buurtteam Amsterdam Centrum. Een interview over haar ervaringen met en visie op mantelzorgondersteuning. Wat zijn tips die zij sociaal werkers wil meegeven die in contact komen met een mantelzorger? 'Sta stil bij de impact die het op mensen heeft om lange tijd voor iemand anders te moeten zorgen.'

'Vanaf het moment dat mijn ouders zorg nodig hadden, merkte ik hoe precair en subtiel zorgrelaties zijn, ook die tussen formele zorgverlener en zorgontvangers. Mijn vader ging fysiek en mentaal achteruit en dat was een enorme belasting voor mijn moeder. Er was 24/7 zorg nodig, maar even professionele hulp invliegen is zo simpel niet'.

Een groot deel van de Nederlandse bevolking verleent mantelzorg aan familie, vrienden of buren. Waar zowel zorgverlener als -ontvanger deze manier van zorgverlening vaak positief beoordelen, heeft de steeds groter wordende druk die op mantelzorgers gelegd wordt ook keerzijden. Judith Bom deed onderzoek naar de mogelijk negatieve gevolgen van mantelzorg verlenen en bespreekt oplossingsrichtingen om de zorgtaken bij mantelzorg draaglijk te houden.

Wat kun je als sociaal werker leren van uitspraken in het tuchtrecht? Daarover lees je in de rubriek Tuchtrecht. In deze aflevering gaat het over een zaak waarbij een jeugdprofessional, werkzaam bij een GI, een klacht krijgt (zaak 20.305 SKJ). Een van de klachtonderdelen is het verwijt dat de professional onterecht een negatiever beeld van de cliënt heeft gegeven dan deze reëel vindt en niet bereid is hierover in gesprek te gaan. De cliënt stelt dat ze niet heeft gescholden, geschreeuwd of gedreigd. Het College acht dit klachtonderdeel ongegrond, net als alle andere onderdelen van de klacht. Een belangrijke uitspraak over grensoverschrijdend gedrag ten opzichte van een jeugdprofessional.

De overheid doet graag een beroep op de 'eigen kracht' van burgers en steunt dit soms met maatregelen. Maar dezelfde overheid die verwacht dat naasten zorg voor elkaar hebben, bemoeilijkt die onderlinge zorg ook nogal eens met regelgeving. Annemarie Meijers gaat na welke wetten en regels er bestaan rond mantelzorg.