Bob van Bergen is een opbouwwerker pur sang, zegt hij. ‘Gemeenschapswerk, in allerlei soorten, is mijn grote passie. Dat zit ‘m vooral in de verbindende rol die je hebt als sociaal werker en het helpen realiseren van buurtinitiatieven: ideeën die bewoners hebben om hun wijk leefbaarder en leuker te maken. Zij weten vaak niet hoe ze zo’n plan daadwerkelijk voor elkaar kunnen krijgen. Denk aan de plek, de financiën, vergunningen en de te doorlopen route. Het is dan prachtig daar beweging in te brengen
en samen met hen te zorgen dat een project er komt.’ Hij werkt in de gemeente Heerlen en Valkenburg aan de Geul, in twee verschillende wijkteams. De laatste jaren
waren bijzonder, vertelt de Limburger. Dat kwam in de eerste plaats door de pandemie. ‘Binnen het sociaal team waren we ons heel bewust dat we een rol te vervullen hadden in die crisisperiode, met name tijdens de lockdowns. Er was veel eenzaamheid in de wijken. Daarom bedachten we steeds manieren om in contact te komen met bewoners. We gingen bijvoorbeeld langs bij seniorenflats om balkonfitness te doen, deden huisbezoeken – aan de voordeur op 1,5 meter afstand – en organiseerden buitenactiviteiten. Ogenschijnlijk kleine acties, maar heel dankbaar werk.’

Overstromingen

Tijdens de pandemie ontstond in de provincie Zuid-Limburg even later nóg een crisis. In juli 2021 werd de streek getroffen door heftige overstromingen,waarbij het water in huizen en andere gebouwen tot wel een meter hoog kwam te staan. Zoals in Valkenburg aan de Geul, weet Van Bergen. ‘Mensen hadden enorme overlast; complete
interieurs op de benedenverdieping raakten onherstelbaar beschadigd. Van houten vloeren, tot keukens en meubilair, noem maar op.’ Heel bijzonder in zo’n crisissituatie is dat het behalve ellende ook een enorme saamhorigheid geeft, herinnert de opbouwwerker zich. ‘Er ontstonden direct allerlei initiatieven waarbij bewoners elkaar te hulp
schoten. Denk aan het opruimen en schoonmaken, maar ook aan het inzamelen van spullen zoals bankstellen en keukenapparatuur. Mijn werk bestond toen voornamelijk uit het verbinden van de initiatieven die er waren en zaken te stroomlijnen.’ Groene initiatieven Door die natuurramp kwam eco-sociaal werk in de periode daarna als vanzelf
op zijn pad, legt hij uit. ‘Er was ineens een nieuwe realiteit ontstaan, namelijk dat de overstromingen weleens het gevolg konden zijn van een klimaatverandering. De vraag “hoe beter om te gaan met de natuur” werd prominent.’ Van Bergen vervolgt: ‘Ik heb gemerkt dat ik in die klimaatcrisis als opbouwwerker een rol kan vervullen, met name door
groene initiatieven en partijen bij elkaar te brengen.’ Zo is de gemeente Valkenburg aan de Geul na de overstromingen met diverse duurzame projecten gestart, waaronder een regeling voor het vergroenen van voortuinen, vertelt hij. Planten en bomen zorgen immers voor verkoeling en gaan daarmee het broeikaseffect tegen. ‘Samen met de
beleidsmedewerker duurzaamheid van de gemeente begeleid ik bewoners daarbij. Heel leuk om te zien met wat voor ideeën ze komen en hoe graag ze meedoen.’

4000 bomen

Een ander recent initiatief is de realisatie van een natuurgebied aan de rand van het dorp. ‘Op een plek waar eerst voetbalvelden lagen, hebben we onder leiding van het Limburgs Landschap met omwonenden een bos aangelegd met vierduizend bomen. Ik heb er ook nog andere partijen uit de streek bij betrokken, zoals mensen met een
beperking via een zorginstelling en studenten van de mbo-groenopleiding.’ Het bos is belangrijk voor de wateropvang en dient daarnaast als recreatieplek. ‘De energie die het geeft om met elkaar zoiets waardevols te creëren, is heel bijzonder.’ Ook legde Van Bergen op een andere locatie een voedselbos en pluktuin aan met bewoners en scholieren. ‘Wat bij al dit soort eco-projecten opvalt, is ‘dat het enthousiasme ervan afspat bij deelnemers,’ zegt hij. ‘Mensen vinden het fijn om in de natuur bezig te zijn en voelen zich tegelijkertijd nuttig vanwege hun bijdrage aan het grotere geheel en de eigen leefomgeving. Het is een mooie vorm van sociaal werk.’ Zelf vertoeft de opbouwwerker overigens
ook graag in het buitengebied. ‘Ik wandel graag, dat laadt me op.’

‘Droomproject’

Nog een eco-initiatief waar de Limburger een rol in vervulde, betreft een landgoed in Houthem-St. Gerlach, waar zich een gerenommeerd hotel-restaurant bevindt. ‘Op een dag fietste ik langs en zag iemand aan het werk in de moestuin op het complex. Ik ben afgestapt en raakte aan de praat. Zo kwam ik erachter dat de eigenaar een duurzaam ondernemer is. Hij vindt het belangrijk verse producten uit eigen tuin te gebruiken in gerechten op de menukaart en werkt ook vaak samen met lokale leveranciers. Samen met
hem ben ik vervolgens gaan brainstormen over verdere betrokkenheid bij de omgeving. Daar is een dagbestedingsbestedingsproject uit voortgekomen voor mensen met een beperking die nu op het landgoed werken, samen met bewoners uit de buurt en studenten van de mbo-groenopleiding. Zij kunnen er stage lopen.’ Een ‘droomproject’ noemt
Van Bergen het; opbouwwerk in optima forma. ‘Mensen die met plezier met en voor elkaar én hun omgeving zorgen, op een inclusieve manier, in combinatie met lokale bedrijvigheid en duurzaam ondernemen. Dat is win-win aan alle kanten. Prachtig om daar als sociaal werker een centrale rol in te hebben.’ •