Hij geeft aan dat de psychologie zich als discipline laat inspireren door de natuurwetenschappen, bijvoorbeeld door de kennis over het brein en door de geesteswetenschappen waar onder meer een rol is voor betekenisgeving. Hij pleit ervoor dat de psychologie zich daarnaast laat inspireren door mystiek. Hij introduceert de term ‘Perennial Philosophy’ ofwel ‘Eeuwige Filosofie’, de mystieke binnenkant die de meeste religies, ondanks al hun onderlinge verschillen, gemeen hebben en die dan ook een gemeenschappelijke bron is.

Duindam probeert de lezer op verschillende manieren te laten zien dat je door je in het hier en nu bewust te zijn, contact kunt maken met je wezenlijke identiteit. We kennen allemaal ons geconditioneerde bewustzijn, de gedachten, opinies en overtuigingen waarmee we ons identificeren. Daaronder ligt echter nog een bewustzijn, het ongeconditioneerde bewustzijn, je persoonlijke mystieke binnenkant. In het dagelijks, vaak jachtige leven, zijn we veel bezig met het geconditioneerde bewustzijn en minder met het ongeconditioneerde, met stilte en gefocuste aandacht. Duindam probeert de lezer in diverse hoofdstukken en aan de hand van thema’s, te leren contact te maken met deze wezenlijke identiteit en hij onderbouwt dat met praktijkkennis, ervaringskennis en een aantal wetenschappelijke bronnen. Niet alleen bekende grootheden als Marcus Aurelius, Epictetus, Roemi en Jezus Christus komen voorbij, maar ook namen als Ernst Bohlmeijer en Henri Nouwen.

Door het grote aantal hoofdstukken en thema’s is de structuur van het boek niet meteen helder, maar mogelijk gaat het de auteur daar ook niet om. Hij geeft de lezer een aantal interessante inkijkjes in de wereld van de mystiek, van de ziel, van onze wezenlijke identiteit en hoe we spiritualiteit in ons dagelijks leven kunnen betrekken. Ondanks de titel is het de vraag of dit boek specifiek ‘voor professionals’ geschikt is. Duindam zet spiritualiteit als bron naast professionele kennis en capaciteiten. Maar is juist spiritualiteit niet een bron voor iedereen?

De essentie is niet ingewikkeld: buurten moeten vooral door en voor inwoners, van binnenuit en van onderaf, opgebouwd worden door zo goed mogelijk de elementen die er in de gemeenschap aanwezig zijn te leren kennen, ervaren en benutten. Voor hun buurt, met elkaar en in relatie tot professionele organisaties. ABCD is het (langdurige) proces dat mensen verbindt om in hun wijk of dorp gezamenlijk een verandering teweeg te brengen en zo de democratische kracht van een gemeenschap te versterken.

Dit lijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Het vraagt namelijk een andere rol van instellingen en professionals dan zij vaak gewend zijn. In Nederland wordt veelal vanuit het medisch model gedacht, waarbij de professional voor de oplossing zorgt. In het sociale domein is op dit punt al langere tijd een verandering gaande en wordt er vaak met inwoners samengewerkt. De ABCD-methode gaat verder, namelijk dat veranderingen door de inwoners zelf teweeg worden gebracht. Als professional heb je hierin de rol van ‘meeloper’, en sluit je aan bij wat inwoners willen en nodig achten. Je faciliteert hen samen te werken, relaties op te bouwen en aan de slag te gaan. Pas wanneer het ‘door inwoners’ niet genoeg is, neem je als professional een actievere rol aan. Het proces is nooit af, er is immers ‘altijd nieuw gedoe’.

Het boek staat vol mooie praktijkvoorbeelden van hoe verbindingen worden gelegd en hoe je met een buurt kunt evalueren over wat er nu wel en niet goed gaat. Ook dilemma’s komen aan bod. Hoe krijg je vertrouwen van de gemeente om met de ABCD-methode aan de slag te gaan, terwijl zij strakke beleidskader hanteren en graag specifieke (door inwoners niet altijd als belangrijk beoordeelde) resultaten willen?
De ABCD-methode krijgt in Nederland steeds meer voeten aan de grond. Het past ook goed bij de gedachte van de ‘sterke sociale basis’ dat in vele beleidsdocumenten centraal staat. Het zal echter van zowel instellingen als gemeenten de grootste verandering vragen. Durven zij de macht uit handen te geven en vertrouwen te hebben in de buurten zelf?Visser, E (2021)
Altijd nieuw gedoe
Utrecht: LSA bewoners (€19.99, pp. 130)

De vrouwen vertellen in een terugblik over hun paniek, de enorme pijn, de ongemakkelijke plaats van de bevalling, de eenzaamheid, de angst voor de opdringende realiteit van de geboorte, soms hun afwerende houding naar het pasgeboren kind, soms de directe omarming en acceptatie van hun kindje, het ongeloof vanuit de directe omgeving, de angst voor de reactie van de biologische vader en/of de eigen ouders, die dus opeens grootouders zijn geworden. Van Caspel kent de verloskundige praktijk uit haar eigen beroepservaring. Aan de hand van de ervaringsverhalen schetst zij de heftige emoties rondom de onverwachte bevalling. Daarnaast benoemt zij de persoonlijke beslissingen die de moeders na de bevalling maken: zowel de kant van de acceptatie van het kind als het ter adoptie aanbieden van het kind. Ook dat laatste is een emotioneel proces met veel ongemak en tranen. In haar boek komt ook de directe steun door familie en vrienden ter sprake. Die ‘family support’ is vaak van doorslaggevende betekenis, zeker bij een tienermoeder. Warme betrokkenheid helpt de ‘opeens-moeder’ om haar leven weer op de rails te krijgen. De auteur geeft een inkijkje in persoonlijke drama’s en benadrukt de sociaal-maatschappelijke problematiek. Meningen worden vaak onverbloemd uitgesproken en veroorzaken (onbedoeld) pijn en onbegrip. Van Caspel somt een lange rij van reacties en opinies op. ‘Ze moet het geweten hebben, anders was ze nooit zo blij met het kind geweest.’ ‘Dat overkomt alleen mensen uit sociaal zwakke milieus.’ ‘Die vrouw moet psychisch niet in orde zijn.’ ‘Je weet toch wel dat je seks hebt gehad?’ Et cetera. In alle openheid vertelt Van Caspel het ‘opeens-moeder’verhaal van haar dochter en de rollercoaster die dat veroorzaakte.

De opgetekende verhalen geven een duidelijk en soms schrijnend beeld van de psychosociale problematiek waar een onverwachte bevalling toe leidt. Dapper om deze verhalen te vertellen, tegen alle vooroordelen in. Juist respectvol om voorbij de ontreddering te kijken en te zien hoe veel moeders (en vaders) deze situatie omgebogen hebben tot een innige en liefdevolle moeder-kind of ouder-kindrelatie.

Naast de indringende ervaringsverhalen geeft de auteur toelichting op verschillende medische begrippen. Dat is nuttige aanvullende informatie. Ook waardevol is het hoofdstuk dat specifiek gewijd is aan de mogelijkheid om een kind via een adoptieregeling in een ander gezin onder te brengen, met behoud van de bezoekmogelijkheid voor de moeder/ouders. Donderslag bij heldere hemel is, kortom, een boek met doorleefde ervaringsverhalen, over een onbekende problematiek, de kracht van moederschap en het belang van family support.

‘Het zal wel tussen de oren zitten’ hoor je al snel als het over psychische problemen gaat. Het idee van de hersenen als de plek waar onze denk- en gevoelswereld zich bevindt blijkt echter behoorlijk achterhaald te zijn. Flink wat onderzoek wijst erop dat ook andere organen, met name de darmen, een directe impact hebben op onze persoonlijkheid. In Activeer je nervus vagus populariseert stressexpert Luc Swinnen het baanbrekende werk van neuropsychiater Stephen Porges over het belang van de nervus vagus. Deze hersenzenuw loopt van de hersenstam tot aan de genitaliën en verbindt onze hersenen, ogen en oren met elk orgaan in onze buik (het Latijnse ‘vagus’ betekent ‘zwerver’.). Signalen die op veiligheid of gevaar wijzen, worden via deze zenuw doorgestuurd. Wanneer de nervus vagus optimaal functioneert, voelen wij ons veilig en behaaglijk. Wij ervaren de wereld dan als een veilige plek. Als de nervus vagus ontregeld is, door bijvoorbeeld traumatische ervaringen, kan dit behalve psychische problemen als depressie of angstklachten ook fysieke problemen als spijsverteringsstoornissen en verminderde immuniteit opleveren. De polyvagaal-theorie speelt een grote rol in dit boek. Volgens deze theorie is het centrale zenuwstelsel onderverdeeld in een primitief dorsaal systeem (bevriezen), het iets minder primitieve sympathische systeem (vechten, vluchten) en het evolutionair nieuwste ventrale vagale systeem (sociaal engagement, communicatie). Swinnen gaat diep op de theorie in en geeft tegelijkertijd praktische tips en oefeningen om de nervus vagus te activeren om zo de connectie en veiligheid van de ventrale staat te bereiken.