Als sociaal werker is besluitvorming een cruciaal deel van je werk. Ga ik hier wel op in of niet? Volg ik mijn onderbuikgevoel of niet? In deze podcast van Denk Producties neemt gedragswetenschapper Ben Tiggelaar je mee door het werk van Kahneman. De laatste maakt onderscheid tussen twee ‘systemen’ om besluiten te nemen: een snel, intuïtief systeem, waarmee we de meeste besluiten nemen, en een langzamer, bewuster systeem. Dat snelle systeem is cruciaal: we kunnen niet over alles bewust nadenken. Sommige dingen worden zelfs moeilijker als je er heel bewust over nadenkt: probeer maar eens je veters heel bedachtzaam te strikken. Tegelijkertijd kunnen in dat snelle systeem vooroordelen en inschattingsfouten sluipen en heeft onze omgeving veel invloed op dit snelle systeem.

Veel discussies over het gebruik van kennis gaan uit van een weloverwogen, bewust proces, maar Kahneman laat zien dat in de praktijk de meeste besluiten intuïtief en onbewust worden genomen. Als we daar invloed op willen uitoefenen, zullen we eerst beter moeten begrijpen hoe het werkt. Het werk van Kahneman biedt inzicht in waar het misgaat in besluitvorming en hoe je daar invloed op kunt hebben, in je eigen leven maar ook in de begeleiding van cliënten die bezig zijn met gedragsverandering, of als je in je organisatie een andere werkwijze wilt introduceren. De theorie wordt uitgelegd en geïllustreerd met fragmenten uit interviews met Daniël Kahneman zelf. Ook krijg je tips voor oefeningen waarmee je zelf mee aan de slag kunt.

Te luisteren via Denk Producties: https://​www.​denkproducties.​nl/​podcast/​denktank-27-ben-tiggelaar-over-daniel-kahneman of op Spotify

Gelukkig doet dit ordeningsvraagstuk niet af aan de rijkdom aan thema’s en auteurs die hier verzameld zijn, onder redactie van de Werkplaatsen sociaal domein, die sinds 2009 onderzoek doen naar ontwikkelingen in het sociaal werk. De redacteuren omschrijven hun doel als volgt: [met het lexicon] ‘willen we handvatten bieden om gebruikers te motiveren begrippen bewust en doordacht te gebruiken. […] Het lexicon kan bijdragen aan reflectie op termen die we soms bijna gedachteloos gebruiken.’

Amsterdam: Van Gennep

(372 pgs., €25,-)

Het lexicon is online gratis in te zien via de website van movisie: www.​movisie.​nl

Wie kennis wil opdoen over de praktijk van het sociaal werk, komt een eind met Basisboek sociaal werk, onder redactie van Frans Spierings en Marcel Spierts, die ook de inleidende hoofdstukken hebben geschreven. Daarin besteden de auteurs aandacht aan de positionering van en actuele ontwikkelingen in het sociaal werk, de geschiedenis, de verschillende werkterreinen, de beroepshouding en methodische basisprincipes van het sociaal werk, waarbij ze de passende analogie gebruiken van sociaal werk als ‘familienaam’, met daarbinnen een grote verscheidenheid aan functies. Naast inleidende hoofdstukken bevat het boek diverse bijdragen van andere auteurs, over maatschappelijke vraagstukken als superdiversiteit, de ecologische crisis en over de beroepspraktijk, bijvoorbeeld over zingeving, kunst en sport. De bijdragen geven achtergrondinformatie, onderbouwing en praktische handvatten waarmee sociaal werkers aan de slag kunnen. De thema’s zijn zonder meer relevant voor het sociaal werk, maar volledig is het basisboek niet en mij werd niet duidelijk op basis waarvan de thema’s zijn gekozen. Ik miste als lezer aandacht voor bijvoorbeeld dakloosheid en woningnood en de gevolgen daarvan. Ook het werken in de langdurige zorg blijft relatief onderbelicht in de verdieping.

Niettemin is dit basisboek als kennismaking met sociaal werk voor studenten zeer bruikbaar. Het boek is ook geschikt voor professionals die bij willen lezen over beroepsbrede ontwikkelingen in het sociaal werk.

Amsterdam: Boom

(424 pgs., €49,50)

De titel Werken in gedwongen kader doet vermoeden dat het boek enkel en alleen geschikt of interessant zou zijn voor sociaal professionals die werken in de forensische zorg. Dat is echter niet het geval. Het boek is een prachtige handleiding en een naslagwerk voor een veel grotere groep sociaal werkers. Een aanzienlijk aantal cliënten binnen bijvoorbeeld beschermd wonen en binnen de maatschappelijke opvang krijgt geen zorg in een gedwongen kader, maar heeft wel een sterk forensisch profiel en om die reden baat bij risicogericht werken, altijd in combinatie met krachtgericht werken.

Het mooie aan Werken in een gedwongen kader vind ik de aandacht voor het krachtgericht werken, naast die voor risicogericht werken, en de inventarisatie van beschermende factoren. Thema’s die we binnen de vrijwillige hulpverlening uiteraard al langer tegenkwamen, maar die nu ook binnen de gedwongen hulpverlening toenemende belangstelling hebben. Andersom groeit binnen de vrijwillige hulpverlening gelukkig de interesse voor het risicogericht werken, waar dat in het verleden wel eens onderbelicht bleef. Sociaal werkers die zich afvragen hoe aandacht voor risico’s te combineren zijn met krachtgericht werken, kunnen inspiratie vinden in dit boek. Werken in gedwongen kader brengt de wereld van de gedwongen en vrijwillige hulpverlening dichter bij elkaar en is daarom voor een grote groep sociaal werkers een absolute aanrader.

Amsterdam: Uitgeverij SWP

(496 pgs., €54,95)