Een van de speerpunten van sociaal werk is sociale cohesie. Dit is een erg brede opdracht waar we soms maar kleine steentjes aan kunnen bijdragen. Veel kleine steentjes samen kunnen echter een mooi bouwwerk vormen. Vanuit die gedachte willen wij lezers die naar aanleiding van onze recensies besluiten een boek te kopen vragen dat te doen bij de lokale boekhandel. Bij vrijwel alle boekwinkels kun je ook online boeken bestellen. Steun de lokale boekhandel en draag bij aan een mooi boekenaanbod in je eigen buurt!
Intercultureel vakmanschap.
Door Werner van de Vrede, ambulant behandelaar BuurtzorgT, Amsterdam Centrum
In het voorwoord van Diversiteit in het sociaal domein schrijft auteur Youssef Azghari over zijn passie voor karate. Hij vergelijkt het halen van zijn zwarte band met het halen van het diploma Social Work. Kata (de stijlvormen: theorie), Kihon (basistechnieken: oefening) en Kumite (vrij gevecht: praktijk) vormen de pilaren van karate. Met het behalen van de zwarte band ben je bekend met de basis, maar enkel door langdurig oefenen in de praktijk kan iemand zich pas echt bekwamen in de kunst. Zo werkt het ook met intercultureel vakmanschap, aldus Azghari. De basiskennis en technieken zijn onontbeerlijk om bekwaam te worden, maar je leert het vakmanschap pas goed in het echte leven.
De drie pilaren van karate vormen ook uitgangspunt voor de indeling van het boek: kennis, houding en vaardigheden. Azghari baseert zijn boek op de triple k-methode en het brugmodel. De drie k’s in de triple k-methode verwijzen naar (sociaal) kapitaal, (sociaal) klimaat en (sociale) krachten die op micro-, meso- en macroniveau worden uitgewerkt. Dit is een beschrijvende actie waarbij de persoon van de professional niet wordt meegenomen. Bij het brugmodel lig dit anders. Daarin komen kennis, empathie en bewustzijn van de eigen culturele vanzelfsprekendheden samen zodat het mogelijk wordt barrières te slechten en bruggen te bouwen.
Er is al veel geschreven over diversiteit, maar toch voorziet dit boek in een behoefte. Goede praktijk is mede gebaseerd op degelijke theorie en goede theorie heeft een brug met de praktijk. In dit boek komen de werelden van praktijk en theorie samen. Het geheel vormt een solide basis op weg naar intercultureel vakmanschap.
Azghari, Y. (2021)
Diversiteit in het sociaal domein – Op weg naar intercultureel vakmanschap
Amsterdam: Boom Uitgevers (260 pp., €34,50)
Stemmen horen
Door Werner van de Vrede
In 1999 verscheen het boek Omgaan met stemmen horen. In de twintig jaar daarna is het onderzoek naar dit fenomeen exponentieel gegroeid. Stemmen horen begrijpelijk maken is een herziene en met nieuwe kennis en inzichten aangevulde uitgave van die oorspronkelijke publicatie. De auteurs zijn toonaangevend in de stemmenhoordersbeweging. Zij benadrukken dat stemmen horen een menselijke ervaring is die vergelijkbaar is met linkshandigheid of dyslexie. De meerderheid van alle mensen die stemmen horen, kunnen hier prima mee omgaan. Voor anderen is het echter een behoorlijk ingrijpende ervaring waarbij goede hulpverlening noodzakelijk is. Tot voor kort kregen mensen die stemmen horen veelal medicijnen voorgeschreven, maar die hebben hoogstens een onderdrukkend en geen helend effect. De stemmenhoordersbeweging blijkt niet enkel te hebben bijgedragen aan de emancipatie van patiënten, maar ook aan de ontwikkeling van de psychiatrie. Ideeën die enkele decennia geleden nog als onwetenschappelijk werden weggezet, vinden langzaam hun weg naar theorie en praktijk van het vakgebied. Behandelaren zijn vaak bang om met hun cliënten te praten over de stemmen. In de praktijk blijkt juist praten erover de sleutel tot herstel te zijn. Het is mogelijk stemmen horen te begrijpen als proces en het systematische betekenis te geven op weg naar herstel. De auteurs zetten in dit boek uiteen hoe een behandelaar inhoudelijk op de stemmen kan ingaan. De stemmen van een stemmenhoorder zijn vrijwel altijd verweven met diens levensgeschiedenis. Als hij/zij de betekenis van de stemmen begrijpt, kunnen ze verdwijnen, van karakter veranderen of kan hij/zij een modus van omgaan vinden met de stemmen. Een van de bekendste instrumenten die opgenomen zijn in dit boek is het Maastrichtse Stemmen Horen-Interview. Via dit interview is een analyse van iemands stemmen te maken waarmee meer inzicht daarin te verwerven is. De auteurs geven toe dat niet iedereen op deze manier te helpen is, maar veel mensen hebben gelukkig wel baat bij deze benaderingswijze. Omgaan met stemmen horen is een belangrijk document, een degelijk en integer geschreven werk dat iedereen die meer kennis wil hebben over dit fascinerende fenomeen zou moeten lezen.
Stemmen horen begrijpelijk maken – Een praktische handleiding
Amsterdam: Boom Uitgevers (276 pp., €34,95)
Sociaal weerwerk
Door Werner van de Vrede, hoofddocent Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Dit jaarboek van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken staat in het teken van het maatschappelijk engagement in het sociaal werk, of anders gezegd: van politiserend werken. Dit gaat niet zozeer over de politieke stellingname en de politieke agenda van de sociaal werkers, maar over de vraag hoe zij belangen van mensen voor het voetlicht kunnen brengen en sociale verandering kunnen realiseren. Juist in deze tijd, waarin de kritiek op de nadruk op eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van burgers toeneemt, kan politiserend werken een belangrijke bijdrage leveren aan het blootleggen en bestrijden van maatschappelijke structuren die problemen van burgers verergeren of zelfs veroorzaken.
In de inleiding is kort de geschiedenis beschreven van de politiserende benaderingen in het sociaal werk en wordt uiteengezet waar we nu staan. Ook is er aandacht voor de inbreng vanuit het buitenland en dan vooral Vlaanderen, waar in 2019 een handboek voor politiserend werken verscheen.
Deel 2 bevat negen essays over praktijken van politiserend werken: praktijken met diverse thema’s, waaronder de beroepsvereniging als zeepkist, werken in de wijk, armoede, dekolonisering en dakloosheid. Ook de opleiding voor sociaal werk komt hier aan bod. De praktijken laten goed zien hoe weerbarstig het werken aan de structuurkant van problemen kan zijn en met welke dilemma’s sociaal werkers zoal te maken krijgen. De werkers kruisen de degens met beleid dat, vaak onbedoeld, nadelige effecten heeft voor burgers. De ene keer lopen zij daarin vast en op andere momenten lukt het heel goed om samen met burgers echt invloed uit te oefenen.
Dit boek geeft een actuele inkijk in nut en noodzaak van politiserend werken, biedt een theoretisch kader en laat mooie voorbeelden zien van wat de mogelijkheden en valkuilen voor sociaal werkers zijn. Voor het onderwijs biedt het bruikbare inzichten en handvatten om politisering weer een volwaardig onderdeel van het curriculum te laten zijn. Het nawoord, ten slotte, is een juweeltje op zich. Het is een korte terugblik op het boek en leest als een knappe overzichtelijke samenvatting. Dit is zeer ‘behulpzaam’ materiaal om samen met anderen (werkers, managers, beleidsmakers, studenten) de dialoog aan te gaan over politiserend werken.
De Brabander, R., Kaulingfreks, F., & Ham, M., red. (2021)
Sociaal weerwerk – Maatschappelijke betrokkenheid in zorg en welzijn
Amsterdam: Uitgeverij van Gennep (232 pp., €19,90)
Herstel van gezonde gehechtheid
Door Bob de Raadt, medisch maatschappelijk werker en contextueel hulpverlener bij Erasmus MC Sophia, Rotterdam
In De kracht van gehechtheid beschrijft Diana P. Heller verschillende gehechtheidsstijlen: veilige gehechtheid, vermijdende gehechtheid, ambivalente gehechtheid en gedesorganiseerde gehechtheid. Ze doet dit mede aan de hand van haar eigen ervaringen en haar persoonlijke groei.
Veilig gehechte mensen hebben in hun jeugd meestal genoeg liefde en ondersteuning gekregen vanuit hun directe omgeving, met gezonde en wederzijds gunstige verbondenheid. Mensen met een vermijdende gehechtheid hebben de neiging om intimiteit op afstand te houden of het belang van relaties te bagatelliseren. Mensen met een ambivalente gehechtheid kennen veel stress door onzekerheid, onvoorspelbaarheden en inconsequenties. Zij hebben behoefte aan consequentheid en geruststelling.Buitensporige angst is vaak het kenmerk van gedesorganiseerde gehechtheid. Vaak lijden de personen met deze vorm van gehechtheid aan emotionele ontregeling, aan psychische en fysieke verwarring. Het is belangrijk om bij hen een fundamenteel gevoel van regulatie en relatieve veiligheid te bewerkstelligen.
Veilige gehechtheid betekent afstemming met de directe omgeving: met passende bescherming, met aanwezigheid en ondersteuning (contingentie), in autonomie en interafhankelijkheid (oogcontact), door ontspanning (plezier, humor), met vertrouwen en veerkracht.
Veilige gehechtheid is te bevorderen door diepgaand en bekrachtigend luisteren, in het aanwezig zijn, door af te stemmen (met empathie), door gezamenlijke aandacht in te zetten, contact te onderhouden, bewust te zijn van komen en gaan, je ogen te gebruiken, samen te spelen, de automatische piloot uit te schakelen en actief goed te maken. Bruikbare tips om nieuwe ervaringen, ideeën en hulpmiddelen te ontwikkelen en hechting in relaties te bevorderen. Vermijdende gehechtheid (of zoals Heller dat ook noemt: ‘gehechtheidsaanpassing als baby’) kent een aantal factoren die bijdragen aan het ontstaan van vermijding: isolatie, gebrek aan aanwezigheid, ontbrekende aanraking, emotionele verwaarlozing, expressieve dissonantie (inadequate mimiek), onderbroken betrokkenheid en afwijzing. Heller geeft bruikbare oefeningen om te groeien naar meer verbondenheid met anderen zoals: ‘Gedeelde aandacht’ en ‘Vriendelijke ogen’. Ook schetst zij het belang van zelfregulatie en omschakelen naar verbinding maken. Er ontstaat dan groei: meer empathie, verbeterde sociale interacties, beter bestand zijn tegen stress en toename van verbondenheid en intimiteit.
Op dezelfde diepgaande en therapeutische manier worden de onderwerpen ‘ambivalente gehechtheid’ en ‘gedesorganiseerde gehechtheid’ behandeld. Tot slot gaat de auteur in op de eigen gehechtheidsstijl en de context van liefdesrelaties, de relationele dynamiek.
Uiteindelijk hoopt Heller dat de lezer door dit boek en door alle oefeningen leert om tot herstel in relaties te komen en te groeien in veilige gehechtheid, dat deze meer inzicht verkrijgt en groeit in vaardigheden, met meer oog voor wederzijds respect en waardigheid tussen mensen en met aandacht voor medemens en leefomgeving. Voor een leven waarin meer ruimte is voor verwondering, waardering en liefde. Zij gaat ervan uit dat wij als personen van binnenuit de capaciteit hebben tot intimiteit, verbondenheid, gewaarwording en liefde. Een hoopvol uitgangspunt.
Heller D.P. (2019)
De kracht van gehechtheid – Het innerlijke vermogen ontwikkelen om diepgaande en bestendige relaties aan te gaan
Eeserveen: Uitgeverij Mens! (288 pp., €24,50)