Een paar jaar geleden deden mijn collega's en ik onderzoek naar de lotgevallen van kwetsbare groepen - mensen met een psychiatrische achtergrond of een verstandelijke beperking - in gewone buurten.
Een van de dingen die we leerden van dat onderzoek was dat buurman of -vrouw zijn voor hem een behoorlijk ingewikkelde rol is. De belangrijkste eis is: geen overlast geven. Niet dag en nacht André Hazes draaien op hoog volume. Geen vuilnis laten slingeren buiten. De tuin een beetje bijhouden. Maar daarnaast zijn er andere codes: wel een praatje maken, maar niet te lang en bij voorkeur buiten, over de schutting of op het balkon in een galerijflat. Je mag om hulp vragen: de buren hebben een sleutel van jouw appartement voor als jij die van jou vergeten bent. De buren zijn vast bereid om planten water te geven of post op te stapelen als je een weekje weg bent. Als je een kast moet versjouwen zijn fitte buren de juiste persoon om een handje te helpen. En voor het iconische kopje suiker kun je altijd bij je buren terecht.
Je mag dus wel om hulp vragen, maar je moet het daarbij niet te bont maken (tenzij er sprake is van wederkerigheid: de kinderen spelen vandaag bij jou en morgen bij mij). De buurman kan wel een keertje helpen met het invullen van een formulier, maar je mag je administratie niet wekelijks afleveren bij de buren. Ook niet als je de formulieren helemaal niet snapt of als je de taal niet machtig bent. En je moet vooral niet gaan denken dat vriendelijke buren je vrienden zijn. Eén keer mee-eten bij een zomerse barbecue betekent niet dat je elke keer kunt aanschuiven als de barbecue tevoorschijn wordt gehaald.
Aan dit onderzoek moest ik denken bij het lezen van de noodkreet van woningcorporatie Woonin, om niet nog meer kwetsbare personen te huisvesten in Utrecht Overvecht. Woonin pleit ervoor kwetsbare groepen beter te spreiden. Een heel goed idee, maar dat biedt onvoldoende soelaas voor de huidige huurders. Zou het niet goed zijn om daarnaast een cursus ‘buren zijn’ te ontwikkelen voor de huurders in Overvecht? Voor nieuwkomers en kwetsbare groepen? Het sociaal werk heeft een lange traditie van woonscholen waar kwetsbare groepen (destijds aangeduid als ‘onmaatschappelijken’) werden opgevoed tot goede buren. Vroeger gebeurde dat in aparte woonoorden of wijken, maar zou je dat niet op locatie kunnen doen in de vorm van een cursus?
Margo Trappenburg is bijzonder hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk aan de Universiteit voor Humanistiek en universitair hoofddocent Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht.
