Nicole van Iterson is procesregisseur bij het Zorg- en Veiligheidshuis (ZVH – zie kader) voor de regio Holland Midden: Leiden, de bollenstreek, Gouda, Alphen aan de Rijn. Haar werk bestaat vooral uit het verbinden van ketenpartners met elkaar. ‘Ik ben dus veel aan het bellen en vergaderen.’ In de casuïstiek waarmee zij te maken heeft is altijd huiselijk geweld aan de orde. Daarbij volgt het ZVH de MDA++-methode. De drie letters staan voor ‘MultiDisciplinaire Aanpak huiselijk geweld’, de twee  plussen voor ‘intersectoraal’ en ‘specialistisch’. Wat behelst die aanpak in de praktijk? ‘De gezinnen of relaties waarmee ik te
maken heb, kampen met langdurige en meestal complexe problematiek, die maar voortsuddert en waarin al heel lang geen verbetering zichtbaar is. Na een melding door bijvoorbeeld jeugdzorg of de politie ga ik met het kernteam aan tafel. Dat bestaat uit een aantal vaste partners: mensen uit de forensische ggz, de jeugd-ggz, vrouwenopvang, politie en Veilig Thuis. Ook de melder en betrokkenen sluiten aan. Als de casus daar aanleiding toe geeft, breiden we het team uit met professionals
uit bijvoorbeeld de verslavingszorg of de maatschappelijke opvang. Iedereen brengt eigen kennis en expertise in en zo werken we samen aan een oplossing.’

Zeventien meldingen

Omdat er altijd sprake is van een vorm van geweld, zoomt het kernteam eerst in op de directe veiligheid. ‘In hoeverre die onder druk staat toetsen we bij de melder, de politie en/of de betrokkenen
zelf,’ zegt Nicole. Het team gaat vervolgens na wat er moet gebeuren om die directe veiligheid te waarborgen. Illustratief
is een casus waarmee zij eerder te maken had. ‘Een gezin met drie jonge kinderen, waarover zeventien meldingen gedaan waren bij Veilig Thuis. Vader had adhd en was alcoholverslaafd, moeder overbelast. Vader was verbaal zeer gewelddadig. De melding kwam binnen vanuit het Jeugdteam. Zij wisten niet meer wat ze nog konden doen om de onveiligheid in het gezin te doorbreken. De ggz bemoeide zich ermee, de vader kreeg medicatie voor zijn adhd. Veel interventies leken even te helpen, maar de situatie escaleerde steeds opnieuw. Om directe veiligheid te garanderen is er toen eerst een time-out voor de vader
geregeld. Die kon twee weken naar een respijthuis en vervolgens nog een week naar iemand uit zijn eigen netwerk. De moeder kreeg een buddy die haar steunde in de afspraak dat ze haar man niet binnen zou laten als hij ineens op de stoep zou staan. Dat had allemaal nog best wat voeten in de aarde, maar het is gelukt. Daarmee creëerden we rust voor alle betrokkenen. Van daaruit kijk je dan verder.’ Na die belangrijke eerste stap probeert het kernteam de casus zo goed mogelijk in beeld te krijgen. ‘Wat is de situatie, wat is er al gedaan en waarom heeft dat niet geholpen? En wat kunnen wij sámen doen om wél duurzame
veiligheid en stabiliteit te bevorderen voor dit gezin of dit koppel? Dat zijn de leidende vragen.’ Het gezin uit de casus ging met instemming van de beide partners na drie weken relatieve rust een traject in dat primair gericht was op het herstel van de veiligheid. ‘We stelden bijvoorbeeld vast dat de vader ongeveer permanent gestrest was. Hij had een fulltime baan en was als
de dood om die kwijt te raken, maar de ggz stelde ook eisen aan hem. Wij hebben toen met zijn werkgever geregeld
dat hij een dag minder kon gaan werken, zodat hij die vrije dag zijn afspraken met de ggz kon nakomen, hulp kreeg bij zijn alcoholverslaving en wat rust kon nemen.’

Substantiële verbeteringen

‘Verbinding, samenwerking, expertise en kennis uit verschillende hoeken bij elkaar leggen en volhouden’ zijn volgens Nicole de essentie van MDA++. ‘Zorg moet doorgaans laagdrempelig zijn en bij voorkeur niet al te veel geld kosten. Veel aanbieders spitsen zich toe op één aspect van complexe problematiek en hebben te maken met protocollen die voorschrijven dat je een cliënt voor bijvoorbeeld een jaar mag helpen. Als dat na een jaar niks heeft opgeleverd, is de conclusie dat de cliënt niet op de goede plek zit en wordt hij of zij doorgestuurd naar de volgende aanbieder. Bij MDA++ committeren alle deelnemende partijen zich aan het uitgangspunt dat we om veiligheid te creëren doen wat nodig is, zolang als nodig is. Wij laten mensen pas los als er substantiële verbeteringen te zien zijn op het gebied van structurele veiligheid.’ Sociaal werkers hebben in de MDA++-aanpak van huiselijk geweld een heel belangrijke rol, aldus Nicole. ‘Zij zijn vaak de melders, kennen het gezin doorgaans al lang en weten wat de krachten en valkuilen zijn. De kennis van sociaal werkers is dus bij een MDA++-traject een heel belangrijke bron van informatie. Tijdens een traject bieden ze vaak praktische begeleiding en ondersteuning. Zij hebben een elementaire functie.’

Het hoogst haalbare

Nicole ziet in haar praktijk dat MDA++ vaak verbetering brengt in situaties die al tijden muurvast zitten. Ze vindt het belangrijk om te  benadrukken dat ‘verbetering’ niet altijd een ideale situatie als eindpunt heeft. ‘Wij hadden bijvoorbeeld recent te maken met een man van begin dertig met autisme, die bij zijn ouders woonde en gewelddadig tegen hen was. Onze interventies resulteerden in eerst een gedwongen opname en daarna een gebiedsverbod voor de man in kwestie. Je zou natuurlijk liever zien dat deze mensen na een hulptraject in harmonie met elkaar gaan samenleven. aar deze uitkomst was in dit geval
het hoogst haalbare. Voor de ouders leverde het veiligheid op. En uiteindelijk misschien voor hun zoon ook wel.’ Met het gezin uit de eerder genoemde casus gaat het ondertussen ook een stuk beter. ‘De gemeente heeft ons toestemming gegeven voor intensieve begeleiding en die krijgt dit gezin nog steeds. De meldingen bij Veilig Thuis zijn fors afgenomen en de vader is helemaal gestopt met drinken. Een gezin dat jarenlang in de overlevingsstand verkeerde, is door MDA++ en de inzet van aanvullende hulpverlening al best lang redelijk rustig en stabiel. Zo’n resultaat maakt mij enthousiast voor deze aanpak.’

Else de Jonge is eindredacteur van Vakblad Sociaal Werk